Sažetak | Mitohondrije sadrže sve eukariotske stanice. Mitohondriji su organeli ovalnog oblika koji
imaju dva osnovna procesa kojima dolazi do stvaranja ATP-a (izvor energije), ciklus limunske
kiseline (Krebsov ciklus) i oksidacijska fosforilacija. Imaju ulogu i u regulaciji tjelesne
temperature i apoptozi. Sastoji se od dva membranska sustava, unutarnje i vanjske membrane
koje se razlikuju u propusnosti za molekule. Između membrana nalazi se međumembranski
prostor. U svom matriksu koji obavija unutarnju membranu, mitohondriji sadrže vlastitu DNA.
Mitohondrijska DNA (mtDNA) dvolančana je molekula DNA kružnog oblika koja ima vlastitu
regulaciju. Oštećenja mitohondrija i mtDNA uzrokuju nasljedne mitohondrijske bolesti.
Mitohondrijske bolesti su poremećaji do kojih dolazi uslijed nepravilnog rada mitohondrija.
Do mutacija u mitohondrijskoj DNA dolazi u genima za tRNA i genima koji kodiraju proteine.
Mitohondrijske bolesti se u većini slučajeva nasljeđuju preko majke, na svu djecu bez obzira
na spol, odnosno preko citoplazme jajne stanice pri začeću. Najčešće mutacije koje se
nasljeđuju majčinskim nasljeđivanjem su točkaste mutacije. Ostali sindromi nastaju delecijom,
duplikacijom ili deplecijom mtDNA. Bolesti karakterizira disfunkcija višestrukih organskih
sustava i velika varijabilnost kliničke slike, brzine progresije bolesti i odgovora na terapiju. Od
organa najviše zahvaćaju živce oka i središnjeg živčanog sustava, skeletne mišiće, srce te
stanice gušterače, bubrega i jetre. Znakovi nasljednih mitohondrijskih bolesti mogu se pojaviti
u svakoj životnoj dobi, no najčešće se javljaju u kasnijoj životnoj dobi i pogoršavaju se
starenjem. Neke od poznatijih mitohondrijskih bolesti su Leighov sindrom koji rezultira brzom
smrti nakon rođenja, MELAS s karakterizirajućim epizodama sličnim moždanom udaru,
Leberov sindrom poznat kao optička neuropatija, NARP (neuropatija, ataksija i retinitis
pigmentoza), MERRF karakteriziran mioklonom epilepsijom gdje se po nalazu biopsije mišića
vide crvena raščupana vlakna i CPEO, kronična progresivna vanjska oftalmoplegija.
Dijagnostika bolesti se postavlja na temelju kliničkog pregleda i obiteljske anamneze,
biokemijskih nalaza te biopsija mišića. Osim toga, potrebno je napraviti i elektrofiziološka
testiranja poput EEG-a, kardiovaskularni pregled, radiološke pretrage i eventualno
sekvenciranje genoma. Bez obzira na unapređenje dijagnosticiranja bolesti, još uvijek ne
postoje optimalne terapije za liječenje, no moguća su nadomjesna sredstva koja usporavaju
pogoršanje bolesti. |