SAŽETAK Stanične membrane su ključne strukture koje okružuju sve stanice i imaju vitalnu ulogu u održavanju njihove funkcionalnosti. Stanična membrana je dvoslojna struktura koja se sastoji od fosfolipida, proteina i drugih molekula. Fosfolipidi tvore bimolekularni lipidni sloj, pri čemu hidrofobni repovi fosfolipida tvore unutarnji dio membrane, dok hidrofilne glave tvore vanjski dio membrane. Stanična membrana je selektivno propusna, što znači da kontrolira prijenos tvari između unutrašnjosti stanice i njenog okoliša. Selektivnost omogućuje regulaciju unutarnjeg okruženja stanice i održavanje homeostaze. Membrane sadrže razne proteine koji omogućuju prijenos tvari kroz njih. Postoje različiti mehanizmi prijenosa, uključujući pasivnu difuziju, aktivni transport, olakšani transport i endocitozu/egzocitozu. Membrane su bogate receptorima koji prepoznaju i vežu specifične molekule, poput hormona ili neurotransmitera. Receptori pokreću signalne puteve unutar stanice koji reguliraju različite biološke procese. Membrane sudjeluju u staničnom prepoznavanju i adheziji, omogućujući stanicama komunikaciju i povezivanje s drugim stanicama. Međusobna povezanost stanica putem membrana važna je za procese kao što su razvoj, imunološki odgovor i stanična interakcija u tkivima. Stanična membrana može generirati membranski potencijal, razliku električnog naboja između unutarnjeg i vanjskog dijela membrane što je bitno za provođenje električnih impulsa u živčanim i mišićnim stanicama. Proteini u membrani mogu imati različite funkcije, uključujući transport tvari, enzimsku aktivnost, signalizaciju i strukturnu potporu. Oni se mogu protezati kroz membranu (transmembranski proteini) ili biti pričvršćeni na površinu membrane (periferni proteini). Stanične membrane su kompleksne strukture koje omogućuju vitalne funkcije stanica. Njihova struktura i funkcija su ključni elementi u biologiji i proučavanju života na staničnoj razini, a mutacije unutar staničnih membrana odvode do ozbiljnih poremećaja u funkcioniranju organizma. Defekti u strukturi ili funkciji membranskih proteina mogu dovesti do poremećaja u transportu tvari, što rezultira brojnim bolestima. Poremećaji u prijenosu iona preko membrana mogu uzrokovati ozbiljne posljedice na električnu ravnotežu stanica, poput neurona i mišićnih stanica. Poremećaji u transportu tvari kroz membranu dijele se na nasljedne i stečene. Nasljedni poremećaji često su uzrokovani mutacijama u genima koji kodiraju proteine uključene u transport, dok stečeni poremećaji mogu biti rezultat različitih faktora kao što su bolesti, lijekovi ili izloženost toksinima. Postoje različiti poremećaji i bolesti povezane s transportom tvari kroz membranu, kao što su obiteljska hiperkolesterolemija tipa II, cistična fibroza, gušavost te mnogi drugi poremećaji od kojih će neki detaljnije biti objašnjeni u radu.