Sažetak | Etilen – glikol je široko dostupan alkohol. Bezbojna i bez mirisa, slatkasta nehlapljiva tekućina. Ima široku komercijalnu upotrebu kao antifriz, konzervans i zamjena za glicerol. Služi i kao tekućina za automobilske kočnice, kao otapalo, za pripravu tiskarskih boja, eksploziva i polimernih materijala te za sprečavanje leda na krilima zrakoplova. Imajući u vidu laku dostupnost, najčešći je uzročnik slučajnih, namjernih i samoubilačkih trovanja. Slučajna intoksikacija se najčešće događa kod djece upravo radi slatkastog okusa, a poznati su i slučajevi namjernog trovanja kod alkoholičara koji etilen – glikol koriste kao alternativu za etanol. Etilen – glikol, poput etanola uzrokuje opijenost i izaziva depresiju središnjeg živčanog sustava. Sam etilen – glikol je relativno netoksičan te su toksični efekti koji daju ozbiljnije posljedice zapravo djelovanje njegovih izuzetno toksičnih metabolita.
Trovanje etilen – glikolom je relativno rijetko, ali zahtijeva hitnu medicinsku pomoć. Predstavlja izazov kako za liječnike na toksikološkim klinikama, tako i za analitičare u kliničkim toksikološkim laboratorijima. Efikasna terapija postoji, ali ako se ne primjeni na vrijeme može dovesti do ozbiljnih oštećenja. Rana dijagnoza i intenzivan tretman su neophodni da spriječe dugotrajno onesposobljavanje ili čak smrt otrovanog. U liječenju se najčešće koriti etanol jer on ima ulogu da zasiti alkohol dehidrogenazu (ADH) te da spriječi metabolizam etilen – glikola do njegovih toksičnih metabolita, što dopušta njegovu eliminaciju iz organizma putem bubrežne ekskrecije. Kako dijagnoza trovanja etilen – glikolom nije uvijek jednostavna, određivanje etilen – glikola, i idealno glikolne kiseline, u serumu je neophodno. Kolorimetrijski i enzimski testovi nisu u izuzetno širokoj upotrebi zbog toga što nisu dovoljno specifični i što su tek nedavno komercijalni testovi postali dostupni. Kromatografske metode su najpreciznije, ali često komplicirane za uvođenje u mnoge laboratorije. Plinska kromatografija (GC) je sama po sebi dosta komplicirana te se, uz nju, etilen – glikol određuje i masenom spektrometrijom (GC – MS). Na taj način se povećava osjetljivost i pouzdanost metode. Temeljni cilj ovog rada je da se prikaže značaj analitičkih metoda za određivanje analita bitnih za dijagnozu i prognozu trovanja etilen – glikolom, te drugih značajnih trovanja u medicinskoj toksikologiji, kao i da se predstavi ulogu metabolita etilen – glikola (glikolne i oksalne kiseline) u manifestaciji toksičnih efekata. |